Gần một năm sau khi có hiệu lực, Hiệp định Đối tác Toàn diện và Tiến bộ xuyên Thái Bình Dương (CPTPP) đã mang lại một số lợi ích hỗn hợp cho 11 nước tham gia ký kết. Dòng chảy thương mại đã bùng nổ giữa một số quốc gia trong khi vẫn ổn định ở các quốc gia khác.
CPTPP đã mang lại một số lợi ích hỗn hợp cho 11 nước tham gia ký kết
Tuy nhiên, những thay đổi này ở mức độ nào là do CPTPP, dù rất khó đo lường vì các hiệp định thương mại và các xung đột thương mại khác cũng ảnh hưởng đến dòng chảy thương mại ở châu Á - Thái Bình Dương. Mặc dù vậy, CPTPP vẫn là một hiệp định thương mại quan trọng còn biên độ để mở rộng. CPTPP là một hiệp định thương mại tự do giữa 11 quốc gia trong khu vực châu Á - Thái Bình Dương: Australia, Brunei Darussalam, Canada, Chile, Nhật Bản, Malaysia, Mexico, New Zealand, Peru, Singapore và Việt Nam. Được ký vào ngày 8/3/2018 và có hiệu lực vào ngày 30/12/2018, sau khi đa số các bên ký kết phê chuẩn hiệp định. Hiệp định này ràng buộc các thành viên, đại diện cho khoảng 13,5% thương mại hàng hóa toàn cầu, với 30 chương giúp cho việc tiếp cận đầu tư và thương mại tự do hơn.
Mặc dù văn bản của hiệp định vẫn tương tự như văn bản của Hiệp định Đối tác xuyên Thái Bình Dương (TPP), nhưng CPTPP đã tạm thời bỏ ngỏ hoặc thay đổi 22 điều khoản ban đầu. Nhiều trong số những thay đổi này là nhỏ, nhưng một vài thay đổi đáng kể so với TPP. Trong số 30 chương của hiệp định, có một số chương nổi bật như: Về thương mại điện tử, CPTPP phần lớn cấm nội địa hóa dữ liệu và cấm thuế hải quan đối với truyền điện tử. Nó tạo điều kiện cho các chuỗi cung ứng khu vực hóa và tự do hóa thương mại dịch vụ vượt ra ngoài các cam kết của WTO. Hiệp định cũng kêu gọi áp dụng trong nước các luật lao động theo thỏa thuận quốc tế và các cam kết môi trường.
Những lợi ích cụ thể của hiệp định được thể hiện khác nhau giữa các quốc gia. Đối với Canada, tiếp cận thị trường hàng hóa đã được mở rộng rõ rệt. Thịt lợn, thịt bò, lúa mì, cá, gỗ, và nhiều mặt hàng công nghiệp của Canada thu được lợi nhuận đáng kể với các nhà nhập khẩu từ Nhật Bản, Việt Nam và Malaysia. Australia cũng đã được hưởng lợi từ việc giảm thuế thịt bò Nhật Bản, cũng như tiếp cận thị trường đối với các sản phẩm sữa vào Nhật Bản và Canada và cải cách khai khoáng ở Mexico.
Khối lượng thương mại giữa các quốc gia thành viên CPTPP đã thay đổi trong năm ngoái, ngay cả trong số ba nền kinh tế lớn nhất là Australia, Canada và Nhật Bản. Một mặt, Australia đã chứng kiến sự bùng nổ thương mại với các đối tác CPTPP. Năm 2018, thương mại của nước này tăng 19,1% với Nhật Bản, 16,5% với Malaysia và 13,3% với Việt Nam, tất cả đều vượt quá mức tăng thương mại hàng năm là 11,6%. Xuất khẩu hàng hóa của nước này tăng vọt, tăng 25,2% với Nhật Bản và 25,6% với Malaysia, so với 14,4% nói chung. Mặt khác, đối với Canada, xuất khẩu đã trải qua sự tăng trưởng được đo lường nhiều hơn. Ottawa đã chứng kiến mức tăng trưởng xuất khẩu khiêm tốn khoảng 1% với tất cả các đối tác CPTPP, tương tự như mức tăng khối lượng xuất khẩu nói chung.
Nhật Bản chứng kiến thâm hụt thương mại mở rộng với Australia, Việt Nam và Canada so với cùng kỳ năm ngoái. Mức giảm chung của nước này trong xuất khẩu là 4,7%, bị giảm do doanh số bán hàng sang Australia, giảm 17,9% và sang Canada, giảm 10,4%. Mặt khác, nhập khẩu của Nhật Bản từ hai đối tác thương mại CPTPP hàng đầu của họ là Australia và Việt Nam đã tăng lần lượt 5,1% và 7,0% so với nửa đầu năm 2018. Mức tăng này đặc biệt đáng chú ý khi so với mức giảm nhập khẩu chung của Nhật Bản là 1,1%. Rõ ràng, gần một năm sau khi CPTPP có hiệu lực, các nền kinh tế CPTPP đã nhìn thấy kết quả hỗn hợp trong ngắn hạn.
Mặc dù CPTPP có khả năng ảnh hưởng đến mối quan hệ thương mại dài hạn giữa 11 quốc gia thành viên, nhưng rất khó để nói chính xác mức độ ảnh hưởng của nó đối với các mô hình thương mại năm ngoái. Xu hướng kinh tế vĩ mô rộng lớn hơn và quả bóng kinh tế của cuộc chiến thương mại Mỹ-Trung đã góp phần vào những thay đổi gần đây.
Một mô hình phân tích của Ngân hàng Phát triển châu Á từ tháng 12/2018 cho thấy, mức thuế trả đũa của Bắc Kinh và Washington có tác động lan tỏa đến các đối tác thương mại lớn của cả hai quốc gia, bao gồm cả Nhật Bản. Các thỏa thuận song phương giữa các nền kinh tế CPTPP và ngoài CPTPP cũng ảnh hưởng đến khối lượng thương mại. Ví dụ, hiệp định đối tác kinh tế EU - Nhật Bản, có hiệu lực vào tháng 2/2019, đã mang lại những thay đổi đáng kể cho mối quan hệ thương mại EU-Nhật Bản. Nó đã loại bỏ thuế đối với hàng hóa nông nghiệp và thủy sản của Nhật Bản và bắt đầu giai đoạn loại bỏ thuế ô tô của Nhật Bản. Đối với hàng hóa châu Âu, thuế quan đối với các sản phẩm hóa học, đồ da và một số sản phẩm nông nghiệp như thịt lợn cũng được tự do hóa tương tự. Tháng 10, thỏa thuận thương mại Mỹ-Nhật cũng có thể tác động đến các nền kinh tế CPTPP, đặc biệt là các nhà xuất khẩu nông nghiệp như Australia, New Zealand và Canada. Do tính chất phụ thuộc lẫn nhau của nền kinh tế toàn cầu, việc xác định bất kỳ nguyên nhân nào của sự dịch chuyển thương mại là gần như không thể, đặc biệt là chỉ một năm sau khi việc thực thi CPTPP bắt đầu. CPTPP vẫn có tiềm năng tăng thu nhập toàn cầu thêm 147 tỷ đôla hàng năm, nhưng có thể mất một thời gian để có kết quả.
Trong tương lai, CPTPP có nhiều cơ hội phát triển, cả trong số các bên ký kết và giữa các quốc gia quan tâm khác. Brunei, Chile, Malaysia và Peru đều đã ký CPTPP vào tháng 3/2018 nhưng chưa phê chuẩn hiệp định. Trong số bốn nước này, Chile đã gần hoàn tất thủ tục nội bộ khi Hạ viện đã chấp thuận hiệp định vào tháng 4 nhưng Thượng viện vẫn chưa phê chuẩn, mặc dù dự kiến hiệp định sẽ được thông qua mà không gặp phải sự phản kháng nào. Brunei đã im lặng về cơ hội thực thi hiệp định trước năm 2020 và các quan chức Malaysia chưa đưa ra các thông tin tích cực hơn về việc phê chuẩn. Quá trình phê chuẩn ở Peru cũng có vẻ bị đình trệ sau khi tuyên bố vào tháng 3/2019.
Trong khi đó, một số nền kinh tế chờ đợi để tham gia khối CPTPP, phải kể đến Đài Loan đã nhiều lần lên tiếng về việc tham gia hiệp định, cũng như Thái Lan và Indonesia. Đồng thời, Hàn Quốc đang xem xét nộp đơn, nhưng đã dừng cuộc thảo luận vào tháng 7 giữa lúc có tranh chấp thương mại với Nhật Bản. Chính quyền Tổng thống Trump chưa có kế hoạch quay lại TPP ban đầu. Tuy nhiên, việc theo đuổi các hiệp định thương mại của Mỹ như Hiệp định Mỹ - Mexico - Canada và Hiệp định Thương mại Mỹ - Nhật có thể đặt nền móng cho việc tiếp nhận TPP dưới một hình thức khác.
(Theo Công Thương - VLR)
